Sytuacja polityczna w
Helladzie po okresie wojen perskich była bardzo napięta, a każde nieostrożne i
pochopne działanie którejś z polis mogło być pretekstem do rozpoczęcia działań
wojennych. Przyczyną wybuchu wojny peloponeskiej był początkowo niegroźny spór
między Korkyrą a Koryntem dotyczący spraw wewnętrznych (przewrotu
demokratycznego) kolonii Korkyry – Epidamnos. Korkyra była zaś kolonią Koryntu,
co dodatkowo komplikowało sprawę. Należy zauważyć, że starożytne kolonie
greckie (apoikia) zachowywały pełną autonomię od miasta założycielskiego, czyli
metropolii. Korkyra w starciu z silnym na morzu Koryntem nie miała większych
szans, więc zwróciła się o pomoc do Ateńczyków, którzy znęceni zyskaniem do
swej arche sojusznika i tak ważnego punktu na szlaku handlowym z Italii do
Hellady zdecydowali się na sojusz (433 p.n.e.) oraz pomoc w razie
bezpośredniego ataku Koryntu na Korkyrę. Wedle relacji Tukidydesa Ateńczycy nie
byli jednomyślni w sprawie udzielenia pomocy Korkyrze i zdawali sobie sprawę z
tego, że przerodzi się to w wojnę z Koryntem. Na morzu Korynt pokonał siły
Korkyrańczyków, lecz do zajęcia wyspy nie doszło ze względu na obecność floty
ateńskiej.
Drugim powodem wojny była
sprawa Potidai, doryckiej polis na Półwyspie Chalkidyckim, która była apoikią
Koryntu i prowadziła z nim ożywione kontakty handlowe, lecz należała do Związku
Morskiego pod przewodnictwem Aten. Co roku Korynt przysyłał do Potidai swojego
urzędnika, choć formalnie nie miał wpływu na politykę polis. Ateńczycy nie
wpuścili urzędnika z Metropolii i zażądali zburzenia części murów okalających
miasto, na co Potidaia zareagowała występując ze Związku Morskiego (432
p.n.e.). Dla Aten było to powodem do zbrojnej interwencji. Potidaia została
oblężona przez flotę ateńską, zaś Korynt wysłał posiłki oblężonej polis. Zdając
sobie sprawę z tego, że siły Ateńskie przewyższają jednak jego możliwości,
Korynt zdecydował się poprosić o pomoc Spartę. Dodatkowo Ateny na terenie całej
swej arche zamknęły porty dla statków i towarów z Megary. Pretekstem było
naruszanie granicy przez sąsiadujące polis (432 p.n.e.). Także Egina uważała,
że Ateny naruszają zagwarantowaną jej neutralność. Ponieważ zjazd
przedstawicieli symmachii Spartańskiej mógł być zwołany jedynie przez Spartan,
Korynt różnorakimi naciskami dyplomatycznymi zdołał doprowadzić do spotkania i
ustalenia wspólnego frontu wobec poczynań Aten. Pod wpływem sojuszników Sparta
oraz cała symmachia uznały, że Ateny złamały pokój z 446 p.n.e.
Sparta postawiła Atenom
warunki:
- wygnanie Alkmeonidów (po matce z tego rodu pochodził Perykles)
- ustąpienie z Potidai
- uszanowanie neutralności Eginy
- udostępnienie rynków dla Megary
- rozwiązanie Związku Morskiego
Ateny nie zgodziły się na
warunki ultimatum, wobec czego rozpoczęła się wojna. Ateny mogły liczyć na
wielu, lecz odległych i z tej racji niepewnych sojuszników. Były też
niekwestionowaną potęgą morską, a dzięki składkom polis stowarzyszonych w
Związku Morskim oraz dzięki dochodom z kopalni srebra w Laurion dysponowały
wielkimi sumami pieniężnymi. Jednakże sposób prowadzenia wojny, a zwłaszcza
uciążliwe i kosztowne utrzymywanie 400 trier było na dłuższą metę niemożliwe.
Mocną stroną Aten były ponadto potężne fortyfikacje miasta (m.in. Długie Mury)
dające w razie potrzeby schronienie ludności.
Sparta miała mniej stronników,
lecz za to mocniejszych i bliżej. Na lądzie wspaniale wyćwiczona i karna
falanga spartańska nie miała sobie równych. Spartanie przyjęli taktykę ciągłego
nękania wroga, napadania na wsie i pustoszenia kraju. Oczywistym było, że obie
strony konfliktu zechcą do granic możliwości wykorzystać swoją przewagę.
Wojna wybuchła w 431 r. p.n.e.
i trwała do 404 r. p.n.e. Cała ludność Attyki zgromadziła się w obleganych
przez Spartan Atenach. Zaopatrzenie dla miasta dostarczano drogą morską, do
Pireusu, który był połączony z Atenami tzw. Długimi Murami. Attyka, pustoszona
corocznie przez Spartę, pogrążyła się w chaosie. Stłoczenie ludności w
obleganym mieście wywołało zarazę w latach 430-426 r. p.n.e., która zabiła
około 50 tys. osób. Zmarł na nią też sam Perykles, dowódca wojsk ateńskich.
Ateńczycy woleli walczyć na morzu niż mierzyć się z najlepszą armią świata na
lądzie, mimo to starli się ze Spartanami w 424 r. p.n.e. w bitwie pod Delion, w
której stracili około 1300 hoplitów. Odtąd zupełnie wycofali się z walki na
lądzie. Klęskę Aten przypieczętowała jednak przegrana bitwa na morzu. Wyprawa
floty na Sycylię w latach 415-413 r. p.n.e., mająca przysporzyć Atenom bogactwa
wyspy i zapobiec udzieleniu pomocy Sparcie przez Syrakuzy, okazała się
katastrofą. W walce zginęło aż12 tys. ludzi, a flota, jedyna siła Aten, została
zupełnie rozbita. Jeden z przywódców wyprawy, Alkibiades, w którym wielu
widziało nowego Peryklesa, przeszedł w zagadkowych okolicznościach na stronę
Sparty. W następnych latach spotkała Ateny kolejna seria niepowodzeń, czyli
masowa ucieczka, 20 tys. niewolników z attyckich kopalń srebra do obozu
spartańskiego, konflikty w samych Atenach miedzy oligarchami a demokratami,
przeciwnikami a zwolennikami wojny, jak również wmieszanie się Persji w wojnę
między Atenami a Spartą. Korzystając z perskich funduszy utworzono flotę
spartańską, a Sparta zgodziła się na rezygnację z wolności miast greckich w
Azji. Sparta zawarła sojusz z Persami w 412 r. p.n.e.
Ateny odniosły, co prawda
jeszcze morskie zwycięstwa w 410 r. p.n.e. na Morzu Marmara, na brzegu Azji
Mniejszej i po paru latach pod Arginuzami na południe od Lesbos, ale klęska
była nieunikniona. W 405 r. p.n.e. flota spartańska pokonała ateńską pod Ajgospotamoi.
Spartańska flota zablokowała Atenom dojście do Morza Czarnego, miasto pozostało
oblężone z lądu i morza i głodem zmuszone do kapitulacji w 404 r. p.n.e.,
głównie przed wojskami Teb i Koryntu, czyli sojusznikami Sparty. Nastąpił kres
Związku Morskiego, zlikwidowano flotę ateńską, zburzono część Długich Murów
łączących Ateny z portem w Pireusie. Z szacunku dla kultury Aten, Sparta nie
zgodziła się na ostateczne zrównanie ich z ziemią. Ateny stały się cieniem
dawnej świetności. Na skutek zarazy i wojen liczba ludności w mieście
zmniejszyła się o połowę i wynosiła 75 tys. ludzi.
Wojna peloponeska była wojną
bez precedensu. Trwała ponad dwadzieścia lat, a licząc łączny czas poprzednich
walk ze Spartą, niemal pół wieku. Tak naprawdę była to klęska nie Aten, ale
całej Grecji, która ostatecznie zaprzepaściła szanse jakiegokolwiek
politycznego zjednoczenia czy zapobieżenia wewnętrznym konfliktom i już nigdy
nie odzyskała dawnej świetności. Wojna była jednak nieunikniona, ponieważ
potęga Aten zaczęła zagrażać autonomii dziesiątków miast greckich. Wzięła w
niej udział większa część całego świata greckiego i dlatego mówi się, że wojna
peloponeska była „światową” wojną Greków.
Po wojnie peloponeskiej na
około 30 lat hegemonem w świecie greckim została Sparta, chociaż jej dominacja
nie miała tak wyraźnego charakteru jak niegdyś dominacja Aten.
Najważniejsze wydarzenia wojny
- Okres 431 p.n.e. - 421
p.n.e., tzw. wojna archidamijska
- 431 p.n.e. bitwa pod Platejami (Platejczycy zwyciężają Tebańczyków)
- 431 p.n.e. bitwa pod Alope
- 431 p.n.e. bitwa pod Methoną
- 429 p.n.e. bitwa morska koło przylądka Rhion (20 ateńskich okrętów zwycięża flotę Koryntu liczącą 47 okrętów)
- 429 p.n.e. bitwa morska pod Naupaktos w zatoce Kalidońskiej (zwycięstwo Aten - 20 trier pod dowództwem Formiona nad flotą peloponeską - 77 trier pod wodzą Knemona)
- 429 p.n.e. bitwa pod Spartolos (zwycięstwo Chaldejczyków nad Atenami - 430 zabitych)
- 428 p.n.e. bitwa pod Mytolene
- 427 p.n.e. bitwa pod Maiandros
- 427 p.n.e. bitwa morska pod Korkyrą (Sparta z 53 okrętami zwycięża Korkyrę z 60 okrętami i Ateńczyków z 12 okrętami)
- 426 p.n.e. bitwa pod Metropolis
- 426 p.n.e. bitwa pod Idomene
- 426 p.n.e. bitwa pod Ajgition
- 426 p.n.e. bitwa nad rzeką Kaikinos
- 425 p.n.e. bitwa morska na wodach Cieśniny Mesyńskiej (Ateny 24 okręty zwyciężają flotę Syrakuz - jeden ateński okręt zatonął)
- 425 p.n.e. bitwa pod Naksos (Sycylia) około 1000 zabitych
- 425 p.n.e. bitwa morska pod Sfakterią (Ateńczyk Eurymiden zwycięża Spartan)
- 425 p.n.e. bitwa pod Sfakterią (800 Ateńczyków Demostenesa zwycięża 420 Spartan Epitadesa, w tym 128 zabitych, 292 jeńców)
- 425 p.n.e. bitwa pod Pylos
- 425 p.n.e. bitwa pod Soligeją (Ateny - 50 zabitych - zwyciężają Koryntczyków - 212 zabitych - śmierć Lycoprona z Koryntu)
- 424 p.n.e. bitwa pod Kytherą
- 424 p.n.e. bitwa pod Delion (18000 Beotów, w tym 500 zabitych, zwyciężyło 7000 Ateńczyków pod wodzą Hipokratesa - 1000 zabitych, śmierć Hipokratesa)
- 424 p.n.e. bitwa pod Torone
- 422 p.n.e. bitwa pod Amfipolis - Spartanie zwyciężyli Ateńczyków. Śmierć Kleona i Brasidasa.
- Okres 421 p.n.e.-415 p.n.e.
tzw. okres zbrojnego pokoju
- 418 p.n.e. bitwa pod Mantineją (zwycięstwo Spartan w sile 10000 ludzi, w tym 300 zabitych nad armią z Argos i Aten w sile 10000 ludzi, w tym 1100 zabitych)
- Okres 415 p.n.e.-413.p.n.e.
wyprawa sycylijska
- 415 p.n.e. bitwa pod Olimpiejonem
- 415 p.n.e. bitwa pod Epipolaj
- 414 p.n.e. bitwa pod Syrakuzami (Spartanie pod Galipposem zwyciężyli Ateńczyków pod Demostenesem)
- 413 p.n.e. bitwa na wodach Wielkiego Portu
- 413 p.n.e. bitwa pod Daskon
- 413 p.n.e. bitwa nad rzeką Erynos (Demostenes kapituluje przed Syrakuzańczykami)412 p.n.e. bitwa nad rzeką Assinaros (klęska Nikiasza w walce z Syrakuzańczykami)
- Okres 413 p.n.e.-404 p.n.e.
tzw. wojna dekelejska
- 412 p.n.e. bitwa pod Chios (klęska Alkamenesa w starciu z Ateńczykami)
- 412 p.n.e. bitwa pod Miletem (klęska Argejczyków w starciu z Atenami)
- 412 p.n.e. bitwa pod Pejrajon
- 411 p.n.e. bitwa morska u przylądka Kynos Sema (Porażka Mindarosa w starciu z Atenami)
- 411 p.n.e. bitwa morska koło Abydos (klęska Peloponezyjczyków w starciu z Atenami pod wodzą Alkibiadesa)
- 411 p.n.e. bitwa morska pod Eubeą (Porażka Aten z Eretrejczykami pod wodzą Hegezandrydesa)
- 411 p.n.e. bitwa pod Rhoiteion (Dorieus odpiera ataki Ateńczyków)
- 411 p.n.e. bitwa morska pod Hellespontem (zwycięstwo Aten w sile 76 okrętów nad Syrakuzami w sile 86 okrętów)
- 410 p.n.e. bitwa morska pod Kyzikos
- 410 p.n.e. bitwa pod Abydos
- 409 p.n.e. bitwa pod Efezem (porażka Ateńczyków pod wodzą Thrasyllosa - 100 zabitych z wojskami Efezu)
- 409 p.n.e. bitwa koło góry Koressos (porażka hoplitów Ateńskich)
- 409 p.n.e. bitwa pod Pygelą
- 408 p.n.e. Bitwa pod Chalcedonem (porażka Spartan w starciu z Atenami)
- 408 p.n.e. szturm Bizancjum
- 406 p.n.e. bitwa w porcie Mityleny (Peloponezyjczycy pod Kallikratidasem zwyciężają Ateńczyków Konona)
- 406 p.n.e. bitwa morska pod Notion (Peloponezyjczycy pod dow. Lizandrem zwyciężają Ateńczyków pod Antiochem - 15 okrętów zatopionych)
- 406 p.n.e. bitwa morska koło Wysp Arginuskich
- 405 p.n.e. bitwa u ujścia Ajgospotamoj (Peloponezyjczycy pod dow. Lizanderem zwyciężają Ateńczyków pod Kononem, 170 okrętów zdobytych)
- 404 p.n.e. zdobycie Aten
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz