Sparta wycofała się z wojny, a
z inicjatywy Aten powstał Związek Morski – organizacja skupiająca poleis
wyspiarskie, wybrzeża trackiego i małoazjatyckie, które pod przewodnictwem Aten
miały kontynuować walkę z Persją. Armia związku dowodzona przez ateńskiego
polityka, Kimona, działała skutecznie, stopniowo wyrzucając Persów z Europy i
części Azji Mniejszej, zdobywając kontrolę na morzu i odnosząc wielkie
zwycięstwa (m.in. nad Eurymedontem i pod cypryjską Salaminą). W 449 p.n.e.
doszło do porozumienia (być może podpisano formalny pokój tzw. Pokój Kalliasa),
w którym Persowie uznali wolność miast greckich w Azji i ich członkostwo w
ateńskim Związku.
Ateńczycy stopniowo
przekształcali Związek Morski we własne imperium – zajmowali część zdobytych na
Persach miejsc i zbrojnie występowali przeciwko nieposłusznym członkom. Sparta
nie reagowała na wzrost potęgi Aten zajęta własnymi problemami. Kiedy w 464
p.n.e. Spartę dotknęło wielkie trzęsienie ziemi i bunt helotów, a miasto
odrzuciło ateńską pomoc doszło do zerwania formalnego sojuszu miedzy dwiema
poleis. W Atenach w tym czasie Efialtes (z pomocą swego późniejszego następcy i
kontynuatora reform Peryklesa) przeprowadził reformy demokratyczne, osłabiając
arystokrację i poszerzając uprawnienia Zgromadzenia.
W latach 460-446/445 p.n.e.
trwała wojna między ateńskim Związkiem Morskim i sojusznikami Sparty (m.in.
Koryntem i Tebami). Mimo początkowych sukcesów Aten zakończyła się ona uznaniem
status quo i podziałem Grecji na strefy wpływów. Po wojnie Ateny nadal
umacniały swoją pozycję hegemona w związku, prowadziły politykę na Zachodzie (w
Italii i Sycylii), były obecne na Morzu Czarnym i wybrzeżu trackim.
Kolejna wojna między Atenami i
Spartą wybuchła na skutek konfliktu Koryntu (sojusznika Sparty) i Korkyry
(sprzymierzeńca Aten). Armia związku peloponeskiego miała przewagę na lądzie,
Ateny kontrolowały morze i wojna przez większość czasu była wyrównana. Jednak
zaraza jaka wybuchła w Atenach w 430 r. p.n.e. poważnie osłabiła miasto, a
późniejsza katastrofalna wyprawa sycylijska z lat 415-413 p.n.e. kosztowała je
utratę sporej części armii i floty. Mimo tego dopiero znacząca pomoc finansowa
ze strony Persji pozwoliła Sparcie zwyciężyć odbudowaną ateńską flotę i
osiągnąć ostateczny sukces w 404 r. p.n.e. Skutkiem wojny był rozpad imperium
ateńskiego, hegemonia Sparty w Grecji i powrót poleis małoazjatyckich pod
władzę perską. Wielki król Persji i jego satrapowie w Azji Mniejszej stali się
w następnych latach ważnym, jeśli nie decydującym graczem w polityce greckiej.
Sparta nie miała
wystarczających środków i pomysłu jak zarządzać Grecją, jej polityka często
budziła opory. Kiedy zaangażowała się w wojnę z Persją w Azji Mniejszej w 396
r. p.n.e., w Grecji zawiązała się (pod perskim patronatem) koalicja dawnych
wrogów: Aten, Teb, Koryntu i Argos. Wojna, jaka wybuchła, pozwoliła Atenom z
perską pomocą odbudować swoją flotę, jednak zakończyła się zwycięstwem Sparty
(Persja pod koniec konfliktu stanęła znowu po jej stronie) i miasto powróciło
do polityki podporządkowywania sobie Grecji. Pokój, jaki wtedy zawarto,
podyktował król perski (stąd nazwa królewski), co potwierdziło jego rolę w
Grecji. Kolejne bezceremonialne poczynania Sparty (m.in. konflikt z Tebami)
doprowadziły do otwartego sojuszu Teb z Atenami, a także stworzeniu przez Ateny
Drugiego Związku Morskiego. Wojnę jaka wybuchła w 378 p.n.e. zakończyła Persja
narzucając stronom pokój, ale trwał on krótko. Wkrótce Ateny wycofały się z
konfliktu, obawiając się wzrostu Teb, które konsolidowały swoją władzę nad
Związkiem Beockim. Pod demokratycznym rządami Pelopidasa i Epaminondasa Teby
wyrosły na potęgę, która mogła równać się ze Spartą. W 371 p.n.e. pokonały ją
pod Leuktrami i w następnych latach rozmontowały Związek Peloponeski i uwolniły
po wiekach spartańskiej władzy Messenię, łamiąc na zawsze potęgę Sparty.
Hegemonię Teb zakończyła śmierć Epaminondasa w 362 p.n.e. Liczącym się graczem
w Grecji pozostały Ateny, ale nowy Związek Morski był słabszy od pierwszego, a
wkrótce wśród jego członków pojawiły się nastroje anty-ateńskie. Podsycone
przez perskich satrapów powstanie zakończyło się klęską Aten w 355 r. p.n.e. i
osłabieniem jej pozycji.
Młody król szybko stłumił opór
miast greckich i został wybrany hegemonem Związku Korynckiego. Jednak gdy
ruszył na wyprawę w głąb Bałkanów w Tebach wybuchło powstanie. Aleksander
szybko wrócił do Beocji, zdobył i zrównał z ziemią miasto. Czyn ten ostudził w
Grecji nastroje antymacedońskie i pozwolił władcy na kontynuowanie rozpoczętej
przez ojca rozprawy z Persją. W 334 p.n.e. z wielką armią przekroczył
Hellespont i rozpoczął kampanię, która po kilku latach walk uczyniła go panem
całego rozległo państwa perskiego (obejmującego Azję Mniejszą, Lewant i Syrię,
Egipt, Mezopotamię oraz Iran), którego stolicą uczynił Babilon. W 327 r. p.n.e.
przekroczył Hindukusz i z sukcesami walczył w Indiach, lecz opór znużonej armii
zmusił go do powrotu do Babilonu w 324 r. p.n.e., gdzie zajął się
organizowaniem swojego imperium oraz planami kolejnych podbojów. Latem 323 r.
p.n.e. niespełna 33-letni władca zmarł pozostawiając ogromne państwo dowódcom
swojej armii. Jego podboje i włączenie pod panowanie macedońsko-greckie
wielkich obszarów na Wschodzie zapoczątkowało nowy okres w dziejach Grecji.
Okres klasyczny uznawany jest
za szczytową fazę rozwoju politycznego, duchowego i materialnego starożytnych
Greków. Już u progu tego okresu w większości znaczących poleis panowały formy
rządów angażujące w sprawowanie władzy mniejszą (oligarchia) lub większą (demokracja)
grupę obywateli (choć monarchia przetrwała na peryferiach greckiego świata, czy
też w Sparcie). Prowadzone wojny zmieniły charakter z lokalnych konfliktów na
wielkoskalowe starcia między koalicjami wielu miast, lub z wrogiem zewnętrznym.
Wprawdzie podstawą armii pozostał obywatel polis - hoplita walczący w szyku
falangi, ale zaszły zmiany w taktyce (zwłaszcza w IV wieku p.n.e.), zaczęli
także pojawiać się najemnicy (zaciągani np. przez bogate Ateny). Nadal trwała
kolonizacja, choć na mniejszą skalę niż w okresie archaicznym.
Znacząco rozwinęła się sztuka,
głównym jej ośrodkiem w świecie greckim stały się Ateny. W architekturze
szeroko stosowano porządek joński (m.in. w budowlach powstałych na Akropolu w
Atenach), później koryncki, budowle stały się bardziej monumentalne, powstały
pierwsze kamienne teatry. Rzeźby (i płaskorzeźby) zyskały na realizmie,
dynamice przedstawianych scen i postaci, poziomie szczegółowości. Rozwinęło się
malarstwo, a pod jego wpływem sztuka mozaikarska. Rozkwit przeżywała literatura
szczególnie poezja i dramat (Ajschylos, Eurypides, Sofokles), także
historiografia (Herodot, Tukidydes, Ksenofont).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz